Goede psychotherapie biedt altijd hoop, en tijdens het therapeutisch proces wordt veerkracht aangesproken en waar mogelijk versterkt. Deze kernconcepten uit de psychotherapie werden in de afgelopen jaren in het gewone leven sterk aangesproken. ‘Hoop en veerkracht’ is het thema van het jubileumcongres en dit jubileumnummer.
Lees het hele artikel gratisIn dit essay wordt de balans opgemaakt: hoe staat het er na vijf decennia voor met het vakgebied van de psychotherapie? De auteur beschrijft de ontwikkelingen en in het oog springende verschuivingen in de laatste decennia in samenhang met de tijdgeest. Hij stelt vast dat uit wetenschappelijk onderzoek naar voren komt dat er weinig vorderingen gemaakt zijn en constateert dat psychotherapie als een ritueel moet worden gezien dat aangedreven wordt door algemeen werkzame factoren.
Het effect van psychotherapie moet volgens de auteur vooral gezien worden als ‘leren verdragen’, waarbij het behandelingsprotocol dient als ‘zelfhulppakket’ voor de therapeut om op zijn beurt het lijden van de cliënt te kunnen verdragen. Ook pleit hij ervoor om aan duidelijker verwachtingsmanagement te doen met betrekking tot de mogelijkheden van psychotherapeutische behandeling en begrenzing een belangrijke plaats te geven in het therapeutisch ritueel.
Trefwoorden: psychotherapie, haalbare hoop, leren verdragen.
Het Tijdschrift Kinder- & Jeugdpsychotherapie is gratis voor leden, niet-leden kunnen een enkele editie kopen voor € 17,- plus verzendkosten.
N.B. Sinds 2024 wordt het tijdschrift uitgegeven door Boom Uitgevers. Nummers vanaf 2024 kunnen worden besteld via medisch@boom.nl
Bestel - of - Log in‘Hoopgevend’ Zo kwalificeert de redactievoorzitter de expertise en denkkracht van kinder- en jeugdpsychotherapeuten in het jubileumjaar. Voorwoord door Ramón Lindauer
Goede psychotherapie biedt altijd hoop, en tijdens het therapeutisch proces wordt veerkracht aangesproken en waar mogelijk versterkt – VKJP-voorzitter Dorine Everts bij het 50-jarig bestaan
Is dit alles? Hoe het vakgebied psychotherapie er na vijf decennia voor staat – Essay van Flip Jan van Oenen
Veerkracht bestaat niet. De ultieme analyse van het begrip ‘resilience’, vakterm en thema van het jubileum – oratie van Anne-Laura van Harmelen
Het specifieke van kinder- en jeugdpsychotherapie. Reflectie op een nota die ze, 25 jaar geleden, zelf schreef – Lidwien Geertjens
Ooggetuigenverslag van de oprichting van de vereniging. Met liefde geschreven – Marga Akkerman
‘De organisatie van de behandelcontext.’ Oplossingen voor ggz-professionals die elkaar misverstaan. – artikel uit 1988 door wijlen Ad van der Ree
Het pleidooi voor samenwerking in de specialistische jeugdhulp was “revolutionair”. Naschrift bij een oude aflevering van dit tijdschrift – Joep Choy
Het belang van veerkracht.
Update uit de jongste geschiedenis: nieuwe ontwikkelingen, initiatieven en publicaties – Caroline Braet vult haar artikel uit 2019 aan
Transitie anno 2013. De decentralisatie van de jeugdhulp en de reactie daarop van een vereniging met 800 kinder- en jeugdpsychotherapeuten – door Henk Linse
Een jubileum. Maar liefst 50 jaar. Bij jubilea kijk je terug, sta je stil bij het heden en speculeren we over de toekomst. Het jaar 1972. Het jaar dat besloten werd een vereniging op te richten, de Vereniging voor Kinder- en Jeugdpsychotherapie.
Goede psychotherapie biedt altijd hoop, en tijdens het therapeutisch proces wordt veerkracht aangesproken en waar mogelijk versterkt. Deze kernconcepten uit de psychotherapie werden in de afgelopen jaren in het gewone leven sterk aangesproken. ‘Hoop en veerkracht’ is het thema van het jubileumcongres en dit jubileumnummer.
Lees het hele artikel gratisIn dit essay wordt de balans opgemaakt: hoe staat het er na vijf decennia voor met het vakgebied van de psychotherapie? De auteur beschrijft de ontwikkelingen en in het oog springende verschuivingen in de laatste decennia in samenhang met de tijdgeest. Hij stelt vast dat uit wetenschappelijk onderzoek naar voren komt dat er weinig vorderingen gemaakt zijn en constateert dat psychotherapie als een ritueel moet worden gezien dat aangedreven wordt door algemeen werkzame factoren.
Het effect van psychotherapie moet volgens de auteur vooral gezien worden als ‘leren verdragen’, waarbij het behandelingsprotocol dient als ‘zelfhulppakket’ voor de therapeut om op zijn beurt het lijden van de cliënt te kunnen verdragen. Ook pleit hij ervoor om aan duidelijker verwachtingsmanagement te doen met betrekking tot de mogelijkheden van psychotherapeutische behandeling en begrenzing een belangrijke plaats te geven in het therapeutisch ritueel.
Trefwoorden: psychotherapie, haalbare hoop, leren verdragen.
In haar oratie als hoogleraar Brein, Veiligheid en Veerkracht betoogde Anne-Laura van Harmelen dat veerkracht refereert aan een dynamisch proces van positieve adaptatie tijdens en na stress. Zij benadrukte de volgende punten.
1) Veerkracht bij jongeren met jeugdtraumatische ervaringen moet een volksgezondheidsprioriteit worden. Dit betekent: meer investeren in interventies, preventies, beleidsveranderingen en onderzoek naar het verminderen van jeugdtrauma, en het vergroten van veerkracht bij jongeren met jeugdtraumatische ervaringen.
2) Om veerkracht te bestuderen is grotere precisie met betrekking tot de definitie en conceptualisatie van veerkracht een noodzakelijke stap voor toekomstig onderzoek.
3) Toekomstige studies naar veerkracht moeten de complexiteit van sociale, psychologische en neurobiologische factoren, en hun dynamische interacties over het verloop van tijd en in reactie tot de specifieke stressor, de verschillen tussen en ‘binnen’ mensen, en in hun context in kaart brengen.
4) Onderzoek naar veerkracht vereist team-science. Alleen met interdisciplinaire samenwerkingen waarbij jongeren ook een stem krijgen, kunnen we beter begrijpen hoe we veerkracht kunnen versterken bij jongeren met jeugdtraumatische ervaringen.
Trefwoorden: veerkracht, jeugdtraumatische ervaringen, adolescenten, wetenschappelijk onderzoek, interdisciplinaire samenwerking.
Kinder- en jeugdpsychotherapie is het vak waarin ‘ontwikkeling’ altijd centraal staat. Maar dat vak zelf, hoe ontwikkelt dat zich eigenlijk? In 1998 – rond het 25-jarig bestaan van de VKJP – nam een commissie van actieve leden onder leiding van Lidwien Geertjens de herziening ter hand van de ‘nota’ Het specifieke van de kinder- & jeugdpsychotherapie (Boerlijst-Bosch e.a., 1998). De eerste versie dateerde van 1983 – bij het tienjarig bestaan – en verdiende blijkbaar een update (Driessen e.a., 1983). Met de hulp van wetenschapsjournalist Ad Bergsma werd de nota onder handen genomen. De ondertitel Kinder- en jeugdpsychotherapie, een vak apart werd toegevoegd en het resultaat was een dun blauw boekje waarin de identiteit van het vak adequaat werd beschreven. De beschrijving bleek zó raak en doeltreffend, dat er ook vandaag in 2022 – inderdaad bij het vijftigjarig jubileum – slechts met moeite iets op aan te merken valt.
Geertjens herlas ‘Het specifieke’ en reflecteert erop met als resultaat een levendige schets van de ontwikkeling van de psychotherapie voor jonge mensen in de laatste decennia.
De fragmenten uit de nota die Geertjens eruit licht worden op de bladzijden daarna ongewijzigd weergegeven. Op de website van de VKJP is het volledige boekje te vinden.
Trefwoorden: kinder- en jeugdpsychotherapie, ontwikkeling, VKJP.
De nota die door een driekoppige commissie in 1998 werd opgefrist, was niets minder dan een solide manifest dat als fundering kon dienen voor het belangrijkste doel van de Vereniging voor Kinder- en Jeugdpsychotherapie: het bevorderen van de ontwikkeling en het bewaken van de kwaliteit van de psychotherapie voor kinderen, jeugdigen en hun omgeving. Herpublicatie van de fragmenten uit 'het blauwe boekje van de VKJP' die Lidwien Geertjens aanhaalt in haar artikel (zie pagina 52). Lees ook de volledige, originele nota.
Op een vrijdagmiddag in 1972 was er enig nerveus aandoend geroezemoes op het secretariaat. Vanwaar al die drukte, vroeg ik mij af, bij deze anders zo rustige collegae? Er zou die middag een wetenschappelijke vereniging worden opgericht – reuzespannend. Later bleek dat de VKJP te zijn.
“Wat zou ik het deze cliënten gunnen, als hun hulpverleners kennis zouden nemen van het artikel van Van der Ree”, zegt Joep Choy in zijn nawoord (zie pagina 88) tegen de slachtoffers van elkaar tegenwerkende instanties. Die hulpverleners kunnen hier het artikel van Van der Ree alsnog helemaal lezen. Integraal afkomstig uit het tijdschrift Kinder- & Jeugdpsychotherapie, nummer 1, 1988. Choy, destijds lid van de redactie, beschouwt die aflevering van het tijdschrift ook nog in zijn geheel, in het artikel dat hierna volgt.
Het pleidooi van Ad van der Ree voor samenwerking in de specialistische jeugdhulp was “revolutionair” vindt Choy, hetgeen aardig strookt met wat deze ‘opleider van het eerste uur’ over zichzelf zei in een interview met het Tijdschrift voor Psychotherapie: “Een onafhankelijke jongen”, breed georiënteerd, gaat pragmatisch te werk en altijd geïnteresseerd geweest in de avant-garde (Anzion, 2000).
In ‘De organisatie van de behandelcontext’ beschrijft Van der Ree hoe professionals in de geestelijke gezondheidszorg elkaar mis kunnen verstaan. Hun verschillende verwachtingen, meningen en belangen kunnen tot stagnaties in de therapie leiden. Van der Ree draagt – soms onorthodoxe – oplossingen aan en laat zien hoe dat in de praktijk kan uitwerken.
Trefwoorden: behandelcontext, systemisch denken, hulpverleningsnetwerk, samenwerken, rondetafelconferentie.
‘Stagnaties in de psychotherapie’ was het thema van een symposium van de Vereniging voor Kinder- en Jeugdpsychotherapie in het voorjaar van 1987. Joep Choy zat in de redactie, die een halfjaar later voor de dag kwam met een themanummer van het VKJP-tijdschrift over hetzelfde onderwerp. In zijn redactioneel vroeg hij zich af: “Is stagnatie nog een stagnatie als je als therapeut herkent dat je therapie stagneert?” Niet-herkende stagnaties waren blijkbaar het echte probleem.
Nu, in dit naschrift, zo’n 34 jaar later bij het vijftigjarig jubileum van de vereniging, kijkt Choy nog eens goed naar dat oude themanummer en ziet dat dit kleine pakketje kennis van 56 pagina’s, ook toen al een halve A4 groot, nog verbluffend actueel is. Nou ja, op een enkel detail na misschien, maar het herlezen meer dan waard.
En nu hij toch weer op zijn schrijfstoel zit, zegt hij ook nog even het zijne over de thema’s hoop en veerkracht, en over de huidige stagnatie in de gehele jeugdzorg.
Trefwoorden: stagnaties in de psychotherapie, stagnaties in de specialistische jeugdhulp, hoop, veerkracht.
De Gentse hoogleraar Caroline Braet vertegenwoordigt in dit jubileumnummer het jongste chapiter uit de geschiedenis van Kinder- & Jeugdpsychotherapie. Met haar equipe dook ze in het emotioneel bewustzijn van adolescenten en hun emotieregulatiestrategieën, omdat “die bijdragen aan een beter begrip van de ontwikkeling van depressieve symptomen.” (Ost e.a., 2019). De verwachte negatieve relatie tussen de mate van emotioneel bewustzijn en depressieve symptomen bleek er inderdaad te zijn. Ook interessant en hoopgevend waren de inzichten die ‘team Gent’ kreeg in het trainen van adaptieve emotieregulatievaardigheden in de klinische praktijk. Versterking van veerkracht leek haalbaar langs deze weg.
Die publicatie in het themanummer over depressie, met gastredacteur Yvonne Stikkelbroek, is bijna vijf jaar oud. Nu, in het kader van vijftig jaar VKJP, blikt Braet terug. Dit onderzoeksveld lijkt in een stroomversnelling te raken. De professor signaleert veel nieuwe studies naar emotieregulatie, onder meer naar de rol van de ouders en de familiecontext, die haar aanleiding geven om in haar onderzoek meer nadruk te leggen op het systeemaspect. Ook noemt ze nieuw eigen onderzoek en met name de stappen die ze zet in de kennis over aanleren van emotieregulatievaardigheden. Emotionele coaching met een kindvriendelijkere versie van TEC – training van emotionele competenties – zijn de tastbaarste resultaten van het werk op dit terrein van emotieregulatie en depressie.
Trefwoorden: emotioneel bewustzijn, emotieregulatie, depressie, adolescenten, emotionele coaching.
In een geschiedenisboek over de kinder- en jeugdpsychotherapie mag de transitie – vanaf 2013 – niet ontbreken. De politiek veroorzaakte een zeldzame oprisping van activisme bij de vereniging. De decentralisatie van de jeugdhulp en de reactie daarop van een club van 800 kinder- en jeugdpsychotherapeuten. Henk Linse bladert door het ‘Cahier Noir’.
