Themanummer Opgroeien in armoede
Gastredacteur: Nicole Lucassen
Redactioneel pag 3
Inleiding Inzichten in de aanpak van opvoeden en opgroeien in armoede pag 5
Nicole Lucassen
Artikelen
Hoe armoede werkt, en hoe het voelt. Een rauw ervaringsverhaal pag 7
Jessica van Hinthem
‘Als jullie naar onze foto’s kijken …’ pag 14
Mariken van Onna
Opgroeien in armoede. Oorzaken, gevolgen en oplossingen pag 18
Nicole Lucassen en Mariëtte Lusse
Opgroeien in armoede: een weg vol risico’s.
Interview over de schade die sociale ongelijkheid aanricht aan de geestelijke gezondheid van kinderen en de samenleving pag 28
Henk Linse
De zoektocht naar systeemverandering in het Nederlandse armoede- en schuldenbeleid. Van ingenieurs- naar tuiniersbenadering? Lessen uit de Frontlijnaanpak in Rotterdam pag 34
Jonathan Broekhuizen, Anna Custers en Jodi Mak
SOS bij kinderen die opgroeien in armoede pag 42
Mariëtte Lusse
Gelezen, gehoord, gezien pag 51
In deze bijdrage legt ervaringsdeskundige Jessica van Hinthem bloot hoe pijnlijk vooroordelen en stigma tisering kunnen aankomen bij mensen in armoede. Aan de hand van haar eigen, rauwe levensverhaal laat ze een overheid zien die enerzijds wil helpen en anderzijds de problemen vergroot. In alle openheid vertelt ze over haar schaamte, verdriet en eenzaamheid. Haar relaas is radeloos en optimistisch tegelijk. Een schreeuw om begrip.
De (kinderopvang)toeslagenaffaire is een Nederlandse bestuurlijke en politieke affaire als gevolg van onterechte verdenkingen van fraude met toeslagen, een strikt terugvorderingsbeleid en een rigide uitvoering van wet- en regelgeving door bestuursorganen. In deze bijdrage schrijft de auteur over de ervaringen van het gezin van Sanne en Joost als slachtoffer van de toeslagenaffaire.
Er is overtuigend wetenschappelijk bewijs dat opgroeien in armoede samenhangt met negatieve uitkomsten in alle ontwikkelingsdomeinen van kinderen: fysiek, cognitief, emotioneel, sociaal en in het gedragsdomein. In dit artikel wordt ingegaan op wat armoede is, om wie het gaat en hoe de link tussen armoede en ontwikkeling van kinderen kan worden verklaard. De mogelijke oorzaken van armoede op maatschappelijk, persoonlijk en beleidsniveau worden beschreven evenals de gevolgen van opgroeien in armoede. Vervolgens wordt onderbouwd waarom een integrale aanpak van armoede, gericht op meerdere leefgebieden en op alle gezinsleden, effectief zou kunnen zijn en wie welke rol zou kunnen hebben in de aanpak van armoede.
Is er een relatie tussen sociale ongelijkheid en kans op psychische problemen? ‘Ja, waarschijnlijk wel.’ Komen mishandeling, verwaarlozing, een onevenwichtig voedingspatroon, sociaal isolement en ernstige psychische problemen vaker voor bij mensen met een lage sociaaleconomische positie? ‘Ja, absoluut.’ En dat zie je al bij peuters? ‘Ja, dan zie je vaak al dat er een grote kans is dat zij als jongvolwassenen gedrags- of verslavingsproblemen zullen krijgen.’ Drie vragen die met ‘ja’ worden beantwoord door Maria Melchior, hoofd van een vooraanstaand onderzoeksteam op het terrein van de sociale epidemiologie van de Université Paris-Sorbonne. Ze heeft een duidelijke boodschap: de gang naar volwassenheid van kinderen en jongvolwassenen met een lage sociaaleconomische achtergrond is een weg vol risico’s.
In Nederland is een debat ontstaan over het veranderen van het armoede- en schuldenbeleid. Waar vanuit de rijksoverheid echte verandering van dit beleid vooralsnog uitblijft, zijn gemeenten flexibeler en passen ze innovatieve praktijken toe. Dit artikel focust op de Frontlijnbenadering in Rotterdam die in haar ruim twintigjarig bestaan een alternatieve manier van hulpverlening heeft ontwikkeld. De aanpak weet zich te onderscheiden door een aantal systemische tekortkomingen van het huidige beleid te bestrijden, waaronder niet-gebruik en een gebrek aan vertrouwen, gebrek aan eigen regie en geen duurzame uitstroom uit regelingen. De auteurs bespreken een ‘tuiniersbenadering’, als antwoord op de ‘ingenieurs benadering’ in het reguliere beleid, en verkennen de implicaties hiervan voor systeemverandering in het armoede- en schuldenbeleid.
Om jeugdprofessionals zoals jeugdpsychotherapeuten een denk- en werkkader te bieden in het omgaan met kinderen in armoede, is een vijfluik aan handreikingen ontwikkeld, waaronder een voor het sociaal domein. Deze handreikingen bieden concrete, onderbouwde werkwijzen in de categorieën Signaleren, Ondersteunen en Stimuleren (SOS). Signaleren is noodzakelijk om kinderen sneller in beeld te krijgen. Het opbouwen van vertrouwen is daarbij essentieel. Ondersteunen helpt kinderen om mee te kunnen doen met hun leeftijdsgenoten. Dit kan bijvoorbeeld door gezinnen die in armoede leven de weg te wijzen naar sociale en materiële steun. Stimuleren helpt om de kansen van kinderen die opgroeien in armoede te vergroten. Dat kan door het versterken van de veerkracht van de kinderen, bijvoorbeeld door het bevor deren van een groeimindset, en door mee te denken over verrijkende activiteiten.
