In dit artikel wordt op zoek gegaan naar een integratie van gangbare concepten fundamenteel binnen het infant mental health denken -zoals ‘ghosts of the nursery’ en ‘hidden maternal regulators’- en een multidisciplinaire waaier van interpretatiekaders. Met behulp van casusmateriaal uit eigen praktijk en eigen onderzoeksbevindingen wordt een verbredend kader geschetst dat een theoretische verbinding biedt tussen neurobiologie, psychofysiologie, systeemtherapeutisch denken, lichaamsbeleving en muziek. Er wordt in het bijzonder aandacht geschonken aan hoe vroege slapende impliciete en soms traumatische herinneringen kunnen worden opgeslagen in een ‘lichaamsalfabet’. Het lichaamsalfabet vormt een brug naar wortels van afkomst en kan worden wakker gemaakt door emotionele triggers in het heden.
Lees het hele artikel gratisHet Tijdschrift Kinder- & Jeugdpsychotherapie is gratis voor leden, niet-leden kunnen een enkele editie kopen voor € 17,- plus verzendkosten.
N.B. Sinds 2024 wordt het tijdschrift uitgegeven door Boom Uitgevers. Nummers vanaf 2024 kunnen worden besteld via medisch@boom.nl
Bestel - of - Log inIn 1923 verscheen de eerste editie van het boek Ich und Du van Martin Buber, waarin het verschil wordt geformuleerd tussen twee benaderingen in onze verhouding naar elkaar, namelijk Ich-Du en Ich-Es. De Ich-Es refereert naar een instrumentalisme, de ander is meer een voorwerp om te gebruiken voor onze behoefte en wensen, en andersom gebruikt de ander ons op vergelijkbare wijze. Deze verhouding is onvermijdelijk en niet noodzakelijkerwijs moreel verwerpelijk. Ook kinderen en ouderen doen op deze wijze een appèl op elkaar. Bij onveiligheid en trauma kan de urgente zorg bij Infant Mental Health (IMH) leiden tot een vernauwen in een instrumentele verhouding zonder oog te hebben voor het kind als de Ander. De ontmoeting staat niet meer centraal en het overleven staat voorop. Het vermogen om te mentaliseren bij de ouder wordt op de proef gesteld. IMH zet een veilige, sensitieve relatie centraal tussen ouder en kind, waardoor er sprake kan zijn van een waardige, inter-menselijke ontmoeting. Onderliggend ligt er bij IMH, naast wetenschappelijke kennis, een levensbeschouwing ten grondslag, die impliciet en soms meer expliciet in de artikelen aan het licht komt.
Lees meerDit zijn de aanbevelingen voor mijn collega-behandelaars, opleiders en voor onderzoekers die zich sterk richten op ouders van jonge (ongeboren) kinderen: 1) Ouders van jonge kinderen willen weten hóe ze sensitief kunnen zijn als het gaat om concrete klachten: huilen, slapen en eten. Laten we hen hiermee helpen, als behandelaars en als onderzoekers. 2) Als stam of als samenleving horen we jonge ouders te helpen hun baby groot te brengen. We kunnen hen ondersteunen om met compassie en voldoende psychologische flexibiliteit naar zichzelf en hun baby te reageren. We helpen ouders door het gedrag van hun baby betekenis te geven in het kader van het uitgroeien tot een sociaal en empathisch individu in onze evolutionaire geschiedenis. 3) Onderzoek en advisering dient zich bewust te zijn van de geschiedenis en culturele beperktheid van veel pedagogische adviezen (op antiek gedragstherapeutische leest geschoeid) die in onze westerse en Nederlandse common sense over opvoeden zijn terechtgekomen. Evolutionaire psychologie dient zich aan als dankbare, maar ook spannende uitweg voor herstel van de feedback-mechanismen tussen ouder en kind (Hayes, Monestes & Wilson, 2018). En iedereen die mensen wil helpen met gedragstherapeutische adviezen of iedereen die onderzoek doet naar dezelfde adviezen moet eerst op basiscursus gedragstherapie.
De ouder-kindgroep ‘Kindje in hoofd en hart’ is een groepstherapie voor ouders met persoonlijkheids- en emotieregulatie problematiek en hun kind. Het initiatief is ontstaan vanuit een samenwerking van volwassenen-behandelaren en IMH-specialisten. De belangrijkste focus van de groep is het nieuwsgierig worden van de ouder naar de eigen binnenwereld en die van het kind, en het leren hanteren en reguleren van emoties van henzelf en die van hun kind. Door een veilige omgeving te creëren waarin zowel de ouder, het kind en hun relatie gezien, gemarkeerd en gespiegeld worden, wordt het mentaliseren van de ouder bevorderd en het een veilige(re) hechtingsrelatie tussen ouder en kind bevorderd.
In Nederland zijn diverse interventies beschikbaar voor jonge kinderen tot zes jaar met autisme spectrum stoornissen en hun ouders. Het aanbod lijkt per regio nog erg te verschillen en lijkt te weinig afgestemd op het individuele profiel van het kind. Bovendien bestaat er nog weinig klinische en wetenschappelijke consensus ten aanzien van de effectiviteit van de interventies. Interventies dienen meer op maat te worden geboden, passend bij de actuele mogelijkheden en beperkingen van het kind en aansluitend bij de leefomgeving van het kind.
In dit artikel wordt beschreven dat ook bij hele jonge baby’s traumatische ervaringen hun sporen kunnen nalaten. Hierdoor kan de opbouw van een veilige hechtingsrelatie verstoord raken en de sociaal-emotionele ontwikkeling van de baby stagneren. OuderKindTraumaTherapie (OKTT) biedt goede mogelijkheden voor behandeling waarbij een specifieke aanpak van EMDR wordt ingebed in een integratie van bestaande psychotherapievormen. De klinische praktijk is de belangrijkste basis van deze kennis. Wetenschappelijk onderzoek staat nog in de kinderschoenen.
Psychosomatische klachten bij jonge kinderen zijn intens, en veroorzaken veel stress in gezinnen. Juist dat hoge stressniveau zorgt er vaak voor dat ouders vooral gericht zijn op somatische oorzaken en concrete oplossingen om het probleem te kunnen blijven hanteren. De Infant Mental Health visie biedt een aantal denkmodellen aan die professionals kunnen helpen om breder met ouders en kinderen te kijken naar de signalerende functie van psychosomatische klachten. Deze denkmodellen geven aanknopingspunten voor de diagnostiek, voor observatie en voor afgestemde gesprekstechnieken.
Dit artikel gaat over de emotionele pijn die een intensive care-unit Neonatologie in de greep kan houden en die verband houdt met gevoelens van verlating en constante bedreiging van de levens van de kinderen die daar verzorgd worden. Aan de hand van vignetten wordt ingegaan op de invloed van deze pijn op de ontwikkeling van het ouderschap, de ouder-kindrelatie en de broertjes en zusjes van de prematuur geboren baby. In de tegenoverdracht en door projectieve identificatie werkt deze pijn door in het medisch en verpleegkundig team. Psychotherapie door een IMH-behandelaar beperkt zich daarom niet tot het begeleiden van de baby’s en de ouders. Om de ouder-kindrelatie zo goed mogelijk te ondersteunen is het van belang ook de ziekenhuiscontexten te begeleiden waarin de patiënten zich begeven. Dit laatste vindt plaats door middel van het geven van klinische lessen, inbreng tijdens multidisciplinaire overleggen en het begeleiden van intervisie-momenten van verpleegkundigen en artsen.
In dit artikel wordt op zoek gegaan naar een integratie van gangbare concepten fundamenteel binnen het infant mental health denken -zoals ‘ghosts of the nursery’ en ‘hidden maternal regulators’- en een multidisciplinaire waaier van interpretatiekaders. Met behulp van casusmateriaal uit eigen praktijk en eigen onderzoeksbevindingen wordt een verbredend kader geschetst dat een theoretische verbinding biedt tussen neurobiologie, psychofysiologie, systeemtherapeutisch denken, lichaamsbeleving en muziek. Er wordt in het bijzonder aandacht geschonken aan hoe vroege slapende impliciete en soms traumatische herinneringen kunnen worden opgeslagen in een ‘lichaamsalfabet’. Het lichaamsalfabet vormt een brug naar wortels van afkomst en kan worden wakker gemaakt door emotionele triggers in het heden.
Lees het hele artikel gratisAnno 2018 wordt er steeds meer geïnvesteerd in preventie, interventie en beleid rondom de zwangerschap en vroege kindertijd. Wij beschikken inmiddels over divers wetenschappelijk onderzoek om te onderbouwen dat de periode van kinderwens, conceptie tot twee jaar een ‘window of opportunity’ biedt en kosten kan besparen op lange termijn. De IMH-visie heeft daarin een grote bijdrage gehad. Gezonde en veilige relaties vanaf de start scheppen een voedende omgeving van waaruit kinderen vaardigheden kunnen ontwikkelen om uiteindelijk te participeren op school en in de maatschappij. Dit concept van een gezonde relatie moet geworteld zijn in een relationele filosofie die elke (komende) baby de best mogelijke start in het leven geeft. Dit vraagt om langetermijnbeleid en om niet vrijblijvende en zich herhalende scholing. Om het formuleren van een ‘baseline of knowledge’, om partijoverstijgend beleid, een beveiligd budget en om culturele en maatschappelijke verandering in ieders denken (landelijk, gemeentelijk, professionals en organisaties).
De nieuwe infrastructuur in het jeugdstelsel biedt goede kansen. Hierbij zouden schotten, die ook met de nieuwe jeugdwet niet verdwenen zijn, beslecht kunnen worden, zoals die tussen (kinder)geneeskunde, onderwijs, sociaal domein en volwassenenzorg. Zodat de verschillende terreinen beter geïntegreerd worden, en samengewerkt wordt vanuit een overkoepelende visie die de behoeftes van de zwangere, het jonge kind, ouder en gezin als eenheid weerspiegelt.
Zonder vroege (effectieve) preventie of interventie zal er in de toekomst, zoals het ook in het verleden was, hoge overdracht van ongelijkheid, disfunctioneren en kindermishandeling blijven bestaan. Deze zichzelf in standhoudende cirkels creëren vaak verborgen en terugkerend leed en maatschappelijke kosten. Het kan grote gevolgen hebben (economisch, maatschappelijk én moreel) om deze intergenerationele cirkels te doorbreken.
